خاک - تقسیم بندی خاک از لحاظ سنگهای تشکیل دهنده

توپوگرافی محل تشکیل خاک : اگر محلی که خاک‌ها تشکیل می‌شوند دارای شیب تند باشد در نتیجه مواد تخریب شده ممکن است بوسیله آبهای جاری و یا عامل دیگری خیلی زود بسادگی از محل خود بجای دیگری حمل گردند و یا شستشو بوسیله آبهای جاری و یا عامل دیگری خیلی زود بسادگی از محل خود بجای دیگری حمل گردند و یا شستشو بوسیله آبهای جاری باعث تقلیل مواد معدنی و آلی خاک‌ها شود در نتیجه این منطقه خاک‌های خوب تشکیل نخواهند شد. زمان فرسایش کامل بسته به نوع سنگ، ساخت و بافت سنگ‌ها و نیز ترکیب و خاصیت تورق کانی‌ها متفاوت می‌باشد ولی بطور کلی سنگهای رسوبی خیلی زودتر تجزیه شده و به خاک تبدیل می‌شوند، در صورتیکه سنگهای آذرین مدت زمان بیشتری لازم دارند تا تجزیه کامل در آنها صورت گرفته و به خاک تبدیل گردند.

تقسیم‌بندی خاک‌ها از لحاظ سنگ‌های تشکیل دهنده بر حسب دانه‌های تشکیل دهنده خاک و هم‌چنین شرایط میزالوژی و پتروگرافی زمین خاک‌های مختلفی وجود دارد که عبارتند از: خاک‌های رسی ،خاک‌های سیلتی ،خاک‌های ماسه‌ای و خاک‌های اسکلتی. پوشش گیاهی و فعالیت موجودات زنده پوشش گیاهی قالب هرمنطقه و نوع و ترکیب مواد آلی حاصل از باقی‌مانده‌های گیاهی که مرتباً به خاک افزوده می‌شوند تأثیر به سزایی در خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک دارند. ۵۰٪ این نوع خاک‌ها را ذرات سلیت تشکیل داده‌است که دارای قطری بین ۰٫۰۵ تا ۰٫۰۰۲ میلی‌متر می‌باشند و بر حسب اینکه ناخالصی مثل ماسه، رس و غیره بهمراه دارند به نام خاک‌های سیلتی ماسه‌ای و یا سیلتی رسی معروفند.

عوامل موثر در تشکیل خاک سنگ‌های اولیه یا سنگ مادر : کمیت و کیفیت خاک‌های حاصل از سنگ‌های مختلف اعم از سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگونی به کانی‌های تشکیل دهنده سنگ، آب و هوا و عوامل دیگر بستگی دارد. مقدار آبی که خاک‌ها می‌توانند بخود جذب کنند، از نظر کشاورزی و همچنین در کارخانه‌های راه‌سازی و ساختمانی دارای اهمیت بسیاری است که البته این مقدار در درجهٔ اول بستگی به اندازه دانه‌های خاک دارد. بلکه ترکیبات نیتروژن‌دار و کربن دار لازم برای رشد گیاهان باید به شکل قابل حل در خاک وجود داشته باشد که این عمل در خاک‌ها بوسیله فعالیت‌های زیستی برخی از گیاهان و باکتری‌ها انجام می‌شود.

انواع خاک و مواد تشکیل دهنده آنها

اگر خاکی دارای افق آرجیلیک باشد اما اشباع بازی آن در PH برابر 2/8 متری از 35 درصد کمتر باشد را خاک آلتی سول می نامند و به معنی خاکهای پادزول زرد رنگ و قرمز رنگ، خاکهای لاتریتی قهوه ای سرخ، پلاسونول های وابسته و بعضی از BOGS – HALF است و در زبان لاتین به معنی پایان می باشد. اگر خاکی بیش از نیم سال خشک باشد و بدون اپی پدون مالیک باشد را خاک اریدی سول مینامند و به معنی خاک های بیابانی، خاکهای بیابانی قرمز رنگ، سیرزوم، سولونچاک، بعضی از خاک های قهوه ای یا قهوه ای متمایل به قرمز و خاک های سولونتز است و در زبان لاتین به معنی خشک است. خاک ورتی سول از دیگر انواع خاک می باشد در واقع اگر خاکی در همۀ افقهای خود بیش از 30 درصد رُس داشته باشد، خشک باشد و در آن تعدادی شکاف تاعمق 50 سانتی متری دیده شود را خاک ورتی سول می نامند و به معنی خاکهای کروموسول است و در زبان لاتین به معنی چرخیدن است.

قابلیت کشاورزی خاک های بیابانی: در نقاطی که خاک های بیابانی شور نباشد و قشر سخت نمکی در زیر آن وجود نداشته باشد چنانچه آب کافی در اختیار باشد، می توان از از این نوع خاک ها به عنوان زمین زراعتی استفاده کرد و محصول قابل توجهی به دست آورد. قابلیت کشاورزی خاک های  رسوبی بافت درشت: خاک های رسوبی بافت درشت حاصلخیز نیست زیرا از لحاظ پوشش گیاهی فقیر است و همچنین زیاد بودن سنگریزه در آن و کم بودن ظرفیت نگهداری آب  و غیره در کشاورزی چندان مورد استفاده قرار نمی گیرد. اگر خاکی دارای اپی پدون مالیک باشد را خاک مالی سول می نامند و به معنی خاکهای بلوطی، چرنوزم، بیرونیزم، رندزینا، برخی خاکهای قهوه ای، قهوه ای جنگلی و خاکهای وابسته گلی هومیک و سولونتز است و در زبان لاتین به معنی نرم است.

اگر خاکی درون عمق 2 متری از سطح خاک دارای افق اسپودیک باشد را خاک اسپودوسول می نامند و به معنی خاکهای پادزول، پادزول قهوه ای و پادزول های تحت تاثیر آبهای زیر زمینی است ودر زبان یونانی به معنی خاکستر گیاهی است. آلفی سول یکی از انواع خاک است در واقع اگر خاکی دارای افق آرجیلیک باشد را خاک آلفی سول می نامند وبه معنی خاکهای پادزول قهوه ای خاکستری، چرنوزم فرسوده و پلانوسولهای وابسته و half bog است و منشا و ریشه لغتی ندارد. انواع خاکی را گویند که دارای اپی پدونهای آمبریک، مالیک، پلاگن و یاافق کامبیک باشد و به معنی بعضی خاکهای جنگلی قهوه ای و خاکهایsol brun acide, low homic gley, humic  gley است و در زبان لاتین واژه inceptum به معنای شروع و آغاز است.

سیستم طبقه بندی خاک به روش متحد (USGS) و آشتو

این روش در ابتدا و اولین بار در سال ۱۹۲۰ توسط اداره راه های عمومی ایالات متحده جهت طبقه بندی خاک برای استفاده در بسترسازی بزرگراه ها توسعه داده شد. اغلب سیستم های طبقه بندی خاک که برای مقاصد مهندسی تدوین یافته اند، بر پایه خواص ساده ای از خاک نظیر دانه بندی و خواص خمیری قرار دارند. نکته قابل توجه در سیستم طبقه بندی انواع خاک به روش آشتو این است که هرچه از خاک A1 به سمت خاک A8 می رویم، خاک نامرغوب تر می شود. در نهایت و پس از اصلاحاتی که انجام گرفت، در نهایت این سیستم به نام سیستم طبقه بندی خاک AASHTO در سال ۱۹۴۵ ثبت گردید. ﺧﺎک ﻫﺎی گروه A4 تا A7 که درصد عبوری آن ها از الک نمره ۲۰۰ بیشتر از ۳۵ درصد است، در گروه قرار می گیرند.

سیستم های طبقه بندی انواع خاک ، یک زبان مشترک برای بیان مشخصات خاک به طور خلاصه به وجود می آورند. ﺧﺎک ﻫﺎی گروه A1، A2 و A3 مصالح دانه ای هستند که درصد عبوری آن ها از الک نمره ۲۰۰ کمتر از ۳۵ درصد است. طبق سیستم طبقه‌بندی خاک آشتو ، ﺧﺎک ها ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻫﺎی اصلی A1 تا A7‎‏ ﺗﻘﺴﻴﻢ می ﺷﻮﻧﺪ. سیستم طبقه بندی خاک AASHTO بر اساس اندازه ذرات و خصوصیات پلاستیکی توده خاک طراحی شده است. سیستم طبقه بندی خاک AASHTO یا آشتو تحت عنوان سیستم طبقه بندی PRA نیز شناخته می شود. خاکی هایی که دارای بخش های جزیی تری هستند، بر اساس شاخص گروه طبقه بندی می شوند. به عبارت دیگر، خاک A1 مناسب ترین خاک و خاک A8 نامناسب ترین خاک برای راهسازی است.

انواع طبقه بندی رایج بر حسب اندازه دانه های خاک ، در ادامه بیان می گردد. برای نامگذاری خاک های درشت دانه در این سیستم باید به شرح ذیل عمل نمود:. در سیستم طبقه بندی خاک آشتو خاک های آلی در گروه A8 قرار می گیرند. بعضی از گروه های اصلی به زیر گروه های بیشتری نیز تقسیم می شوند. در طبقه بندی خاک متحد که اغلب توسط مهندسان ژئوتکنیک مورد استفاده قرار می گیرد، مبنای جدایی ریزدانه و درشت دانه ها درصد عبوری از الک نمره ۲۰۰ است، بدین صورت که اگر کمتر از ۵۰ درصد دانه ها از الک نمره ۲۰۰ عبور کنند، آنگاه خاک ریزدانه بوده و در غیر این صورت درشت دانه است. وجه اشتراک سیستم طبقه بندی خاک USGS و آشتو در این است که هر دو با الک شماره ۲۰۰ خاک ریزدانه و درشت دانه را از هم متمایز می نمایند اما مقدار عبوری از الک ها در هر روش متفاوت بوده و این عدد در روش یونیفاید ، ۵۰ درصد و در روش آشتو ۳۵ درصد است.

اندازه اجزاء خاک

خاک های رسی نفوذپذیری کمی دربرابر آب و هوا دارند زیرا خلل و فرج موجود در خاکهای رسی بسیار باریک می باشند ، ولی کل حجم خلل و فرج آنها زیاد است. هرچه مقدار ذرات درشتر از ۲ میلیمتر شامل سنگریزه ، خرده سنگ ، سنگ و تخته سنگ در خاک زیادتر باشد ، کیفیت خاک نامطلوبتر خواهد بود. انبساط خاکهای رسی موجب بسته شدن مجاری گشته و نفوذ آب و هوا را مشکل تر می سازد و انقباض آنها موجب ترک خوردن خاک می گردد. خاکهائی که رس زیادی داشته باشند ، مقاومت زیادی در برابر تغییر شکل نشان داده و کار در آنها به نیروی زیادی نیاز دارد. هرگاه مقدار ذرات درشت در حدی باشد که موجب اختلال در فعالیتهای زراعی گردد، آن خاک جزء خاک های زراعی شمرده نمی شود.

خاکهای شنی بسهولت شسته می شوند، فاقد ثبات ساختمانی هستند و در اثر خشک و تر شدن تغییر حجم زیادی پیدا نمی کنند. البته اندازه ذرات تشکیل دهنده خاک در محدوده هر یک از گروه های رس، سیلت و شن عامل مهمی در تعیین کیفیت خاک است. سطح رس به علت کوچکی ذرات آن بسیار زیاد و در نتیجه قدرت جذب سطحی و پتانسیل ماتریک این ذرات برای آب زیاد است. کل حجم فضای موجود در خاکهای شنی کم است ، اما مجاری خاک درشت بوده و آب به سهولت از آنها عبور می نماید. رده بندی اجزاء معدنی خاک بر اساس سیستمهای مختلف متنفو است که در ذیل مییی واید آنها ر مشاهده نمایید. بسیاری از محصولات در خاکهائی که از درصد تقریباً مساوی رس ، شن و سیلت تشکیل شده اند رشد خوبی دارند.

از آنجا که خصوصیات ذرات خاک به اندازه ذرات بستگی دارد، پس سیلت خصوصیاتی مابین رس و شن دارد. ذرات رس دارای بار الکتریکی منفی می باشند و سهم مهمی در ظریفیت تبادل کاتیونی ( CEC) خاک دارند. ذرات بین ۰٫۲ تا ۲ میلیمتر را شن درشت و ذرات بین ۰٫۰۵ تا ۰٫۲ میلیمتر را شن ریز گویند. ۲)سیلت: ذراتی از خاک را سیلت ( Silt) گویند که قطر آنها بین ۰٫۰۰۲ تا ۰٫۰۵ میلیمتر باشد. رس در چسبندگی ذرات خاک به همدیگر اهمیت داشته و ثبات ساختمانی خاک را باعث می گردد. خاک های رسی در اثر خشک شدن انقباض و در اثر مرطوب شدن انبساط زیادی پیدا می کنند. خاکهایی که بیش از ۷۰ درصد شن داشته باشند خشک هستند، زیرا آب کمی ذخیره می کنند.

westasiangemstones82580.livebloggs.com